Net zoals in andere Europese landen lijkt de aanloop naar de verkiezingen in Nederland steeds meer gekenmerkt door een actieve of intentionele polarisatie. Waar verkiezingscampagnes traditioneel een strijd om ideeën en beleidsvoorstellen dienen te zijn, zien we steeds vaker dat maatschappelijke spanningen en vijandbeelden het politieke debat gaan domineren.
Dit wordt niet alleen zichtbaar in de Tweede Kamer en in de media, maar vooral op straat en online.
Het Malieveld als toneel van polarisatie
Op 20 september 2025 staat het Malieveld opnieuw in de schijnwerpers. Onder de noemer van een protest tegen het “falende asielbeleid” roept initiatiefneemster Els Rechts via sociale media op tot een massale demonstratie. Hiervoor wil ze prominente politieke namen aantrekken zoals Geert Wilders, Thierry Baudet, Wybren van Haga, Caroline van der Plas, Joost Eerdmans en Chris Stoffer.
De financiering van dit protest verloopt opvallend vlot: via een online wervingscampagne werd al meer dan 17.000 euro opgehaald, een teken dat mobilisatie en financiering via online netwerken effectief en snel kan verlopen. Ook alternatieve nieuwssites en sociale media-accounts verspreidden de oproep breed, en ook organisaties zoals Defend Netherlands zetten hun kanalen in om de betoging te promoten.
De reacties online laten echter zien dat dit soort mobilisaties niet alleen burgers aanspreken die vreedzaam hun stem willen laten horen, maar ook extremere groepen aantrekken. Op hun sociale media accounts verschenen niet alleen steunbetuigingen, maar ook xenofobe, racistische en zelfs gewelddadige oproepen. Onder de oproep voor de betoging werden commentaren geplaatst als “Wegslaan die gekken” en “Ik slaag die linkse ratten kapot”, gericht tegen de aangekondigde tegendemonstratie van Antifa Nederland. Andere reacties gingen nog verder, met expliciete nazi-symboliek zoals “Heil Hitler broeder!!”. Deze gebruiker kwam er vanaf met lichte berisping.
Risico op politiek geweld?
Deze dynamiek is niet uniek voor Nederland. Ook in de Verenigde Staten zien we hoe politieke spanningen steeds vaker gepaard gaan met intimidatie, straatgeweld en een online ecosysteem dat extremistische denkbeelden versterkt. Een recente illustratie hiervan is de zaak rond Charlie Kirk, de conservatieve commentator en oprichter van Turning Point USA. Kirk is de laatste maanden meerdere keren in verband gebracht met incidenten waarbij aanhangers zijn opgeroepen tot harde actie tegen politieke tegenstanders. Hoewel hij zelf geweld publiekelijk afkeurt, ontstaat rond zijn optredens en sociale media-posts een klimaat waarin radicale taal en vijanddenken genormaliseerd raken. Het trieste dieptepunt werd op 10 september bereikt waarbij Charlie werd doodgeschoten tijdens een event op universiteit van Utah.
Maar ook in Nederland schuiven protesten en campagnes steeds meer op naar de randen van het debat. Net zoals in het bovenstaande Nederlandse voorbeeld, waar ‘wij tegen zij’-retoriek centraal staat en waar sociale media als versterker fungeren.
De risico’s van escalerende retoriek
De polarisatie van de Nederlandse samenleving rond verkiezingen is geen geïsoleerd fenomeen. Door de combinatie van online mobilisatie, politieke partijen die bewust aansluiting zoeken bij straatprotesten, en extremistische groepen die de gelegenheid aangrijpen om haatdragende en gewelddadige retoriek te verspreiden, ontstaat een cocktail die de kans op escalatie vergroot. Geweld tegen tegendemonstranten of politie, het importeren van radicale esthetiek uit het buitenland, en het steeds verder verharden van de toon maken dat politieke meningsverschillen steeds vaker een veiligheidsvraagstuk worden.
Conclusie
De Nederlandse verkiezingen van 2025 laten zien dat polarisatie zich niet langer beperkt tot het parlementaire debat. Ze krijgt vorm op sociale media, in crowdfundingsacties, en uiteindelijk ook op straat.
Het is daarom cruciaal dat zowel politici, media als maatschappelijke organisaties zich bewust zijn van hun rol. Democratisch debat hoort stevig te zijn, maar mag niet ontaarden in vijanddenken dat de weg effent voor geweld.
